Bir önceki yazımda DOĞRU HEDEF yada hedefin doğru konulması nasıl olur sizlerle paylaşmıştım. Bu yazımda ise hedef koyarken nelere dikkat etmek gerekir başka bir ifadeyle hedef sorunları nelerdir? den bahsedeceğim.
- HEDEFSİZLİK: Hedefsiz olan kişi ya depresyon durumdadır ya da kendini akışa bırakmış huzuru bozulmasın diye harekete geçmeyen kişidir. Burada depresyonu yok etmek ve hedef koydurmak için uğraşılmalıdır. Hedefi olmayan kişinin ulaşacağı ya da kaçınacağı bir şey yok demektir. Depresyon içinde korkudan yanlış yapmamak için savrulan kişi için hedef yoktur. Ya da kendini hayatın akışına bırakan kişi için hedefsizlik söz konusudur.
- ÇOK HEDEF: Burada çok fazla kriteriniz olmasından bahsediyorum. Örneğin eş seçerken hem yakışıklı/güzel, hem zengin, hem kariyerli olsun demektir. Çok fazla kriteriniz, şartınız varsa hedef sorunlu hale gelir. Kriterleri çok olanlar hedefe giderken zorlanırlar. Onun için az ama sağlam kriterler belirlemek sanırım en dengeli olanı.
- HEDEFE KATILIM: Hedefin seçiminde sizin ne kadar katkınız var. Sizin hedefiniz mi yoksa başkasının mı? Bu hedef anne-babanızın size koyduğu hedef mi yoksa sizin iradenizle seçiminiz mi? Koyulan hedefte sizin katkınız yoksa o hedef dağılır. Bazen başkalarının sizin için koyduğu hedeflere öyle alışırsınız ki sanki sizin hedefiniz, planınız gibi hissedersiniz. Çoğu anne-babanın çocukları için koyduğu bir meslek planı vardır. Ama esas mesele çocuğun kendisinin ne istediği ve neyi başarabileceğidir. Koyulan hedefte, yapılan planda çocuğun isteği, yeteneği yoksa o hedef dağılacaktır. Bunu erken fark edebilmek can alıcı noktadır.
- HEDEF MOTİVASYONUN BÜYÜKLÜĞÜ(ödül-ceza büyüklüğü): Hedefe ulaştığınız zaman elde edeceğiniz kazanımın büyüklüğü ya da ulaşamaz iseniz karşılaşacağınız cezanın büyüklüğü hedefe motivasyonunuzu büyük ölçüde etkiler. Aynı zamanda size verilecek ya da sizin verdiğiniz ödül ve ya ceza güvenilir olmalı. Örneğin bir böceği kaç liraya yersiniz. Size verilen lira artıkça o böceği yeme ihtimaliniz artar. İsteği okula girince, bir işi bitirince , bir ürüne çok iyi bakınca ödül olarak ne kazanacak. İşte işin, emeğin sonucunda elde edeceği kazanım ne kadar büyükse o hedefe motivasyon o kadar büyük olur. Yada yapmadığı zaman çekeceği sıkıntı ne kadar büyükse yine motivasyon o kadar yüksek olur. Bazı insanlar cezayla motive olurken, bazıları ödülle olur. Bunu iyi tespit etmek önemlidir. Bizim toplum için konuşursak genelimiz önce ceza ile motive oluruz, başardıkça da ödülle motive olmaya devam ederiz.
- HEDEFİN YAKINLIĞI: Genelde hemen sonuç almak isteriz. Verdiğimiz emeğin karşılığını hemen almak ister, hedefe ulaşmak çabuk olsun isteriz. Temsil sistemi olarak dokunsallar yakın hedeflere daha çabuk ulaşırken, görseller ise daha uzak hedeflere motive olabilirler. Lise öğrencisi için yıl sonu ortalamasının doksan ve üzeri olması yakın bir hedef iken, başka bir lise öğrencisi için üniversite bitirdikten sonra genetik alanında yurtdışında yüksek lisans yapmak uzak bir hedeftir. Uzak hedeflere motive olanların daha başarılı olduğu görülmektedir. Tabi ki koyduğu hedefin gerçekçi olması şartıyla.
- HEDEFİN GERÇEKÇİ OLMAYIŞI: Hedefin gerçekçi olup olmadığına daha önceki yazımda belirttiğim gibi ETKİ ALANANI VE İLGİ ALANI olarak baktığımızda anlayabiliriz. Bir hedef, kişinin başarabildiklerinin, yeteneklerinin çok altında ya da çok üstünde olursa ETKİ ALANI olarak gerçekçi değildir. Hedef çok az bir çabayla ulaşılabilir ise cazibesini kaybeder. Yine yüz metre koşabilen birine maraton hedeflersen, hedefe ulaşamayacağını anlayan kişi özgüven sorunu yaşar.
- B PLANININ OLMAYIŞI: Tek ve olmazsa olmaz bir hedef kişide kaygıya sebep olur. Seçeneksizlik stres yaratır. Mutlaka hedefiniz B ve C planlarınız olması gerekir. Sadece Tıp okumak istiyorum diyen bir öğrenci çok dar bir eşiğe sıkışmış olur ki bu da kaygı ve dikkat sorunları getiririr.
- BÜYÜK HEDEFİ GÖZ ÖNÜNDE TUTAMAMAK: Hedefe ulaşmak isterken çeşitli sorunlarla karşılaşırız, bazen yılgınlık bıkkınlık yaşarız. İşte bu zamanlarda bizim büyük hedefi hep göz önünde tutmamız, unutmamamız gerekir. Yani ben bunca zahmete, çileye iyi bir meslek sahibi olmak, rahat ve konforlu bir hayat için katlanıyorum diyebilmektir. Büyük hedefi unutursak dayanmak için gücümüz kalmaz.
- HEDEFİN KİŞİNİN ZEMİNİYLE UYUŞMAMASI: Kişini zemininde kasıt; kişinin düşünce kalıbı olarak, kişilik olarak, değerli bakımından bulunduğu zemindir. Bu zeminler: BAŞARI ZEMİNİ, ANKSİYETE ZEMİNİ, DEPRESYON ZEMİNİ, HUZUR ZEMİNİ olarak 4 ayrı zemindir. Kişi farklı kimliklerde farklı zeminlerde olabilir. Mesela işyerinde başarı zeminindedir çok başarılı işler yapmaktadır. Takdir toplamaktadır. Fakat ebeveyn kimliğinde (anne ya da baba) ANKSİYETE zemininde çok kaygılı, takıntılı stresli biri olarak aynı başarıyı çocuklarına karşı gösterememektedir. Ama kişi ortalama olarak bu dört zeminde kendisini bir yere konumlandırır. Ağırlık bazı kimselerde BAŞARI zemini olur. Bazı kişiler ise çok fazla uğraşmayı seçmez, nasıl geldiyse öyle yaşar, halinden memnundur, kafa yoracağı, emek harcayacağı işlere girmez uğraşmaz. Azıcık aşım kaygısız başım madundadır ki biz buna HUZUR zemininde olanalar diyoruz. İşte hedef koyarken kişinin ağırlıklı zeminine göre hedef koymak önemlidir. Devamlı başarı isteyen, yükselmek isteyen, zemini BAŞARIDA olan bir kişiye çiçek bakmak, domates yetiştirmek gibi hedefler işlemez. Huzur karesinde olan bir kişiye de yüksek lisans sonrada doktora yap hedefi zeminiyle uyuşmaz. Kişi depresyonda ise önce bu sorununun çözülmesi gerekmektedir ki hedef koyabilesiniz.
- HEDEFLERİN ÇATIŞMASI: Kişinin çok fazla hedefi var ve hepsi için uğraşıyor. Bir yandan işinde başarılı bir proje yürütüyor, bir yandan bir sivil toplum kuruluşunun başkanlığını yürütüyor, diğer yandan özel bir iş kurdu onun başında, bu arada evlilik planı var ve doktora öğrencisi. Bu hedefler bir süre sonra çatışmaya başlar ve bazılarını elemek zorunda kalır. Eğer elemez ise hiçbirini tam anlamıyla gerçekleştiremez. Hem çocuk yaparım hem de kariyer modu buna örnektir.
Sonuç olarak istediğinizi gerçekleştirmede bir sorun yaşıyorsanız sorun hedefle ilgili olabilir. Eğer sorun hedefle ilgili ise yukarıdaki maddelerin biri ya da birkaçı ile ilgili bir sorun yaşıyor olabilirsiniz. Hedeflerinize ve kendinize bir de bu gözden bakın. Görüşmek üzere..
KAYNAK: Optimum Denge Modeli
Deniz KULA
AES Çanakkale İl Temsilcisi
